برقگيرهاي حفاظت ثانويه(Secondary Surge Arrester)
جريانهاي سرگردان الكترومغناطيسي Electro Magnetic Interference (EMI) پديدهي ناخواستهاي است كه مي تواند روي تجهيزات الكتريكي و الكترونيكي حساس مثل كامپيوترهاَ، دستگاههاي تلفن مركزي، سيستمهاي كنترل ميكروپروسسوري، اينورترها و تمامي تجهيزات ديجيتال تاثير سوء داشته باشد.
در ابتدا اين پديده و راههاي كنترل آن صرفاً در سيستم هاي نظامي و هوافضا مورد توجه قرار داشت.
ولي در زندگي روزمرهي كنوني كه اطراف محل زندگي و كار و تفريح ما چندين دستگاه حساس الكترونيكي و ميكروپروسسوري وجود دارد بي اعتنايي وعدم نگاه جدي به اين پديده، نوعي سهل انگاري و بي تفاوتي محسوب ميگردد.
در ابتدا آمريكا و سپس اروپا (EU) مرامنامه و دستورالعملي به شماره 89/336/EEC صادر نموده و كشورهاي عضو ملزم به اجراي مفاد اين مرامنامه شدند كه هدف آن مقابله با آثار سوء و مخرب EMI مي باشد.
آثار سوء EMI در درجهي اول، ايجاد نويزهاي مزاحم و اخلال در كيفيت تبادل داده و اطلاعات مي باشد كه در عصر انفجار اطلاعات بسيار پررنگتر ظاهر گرديده است و دوم ايمني تجهيزات و اشخاص در مقابل آثار زيانبار EMI خواهد بود.
Surge يا جهش ناگهاني ولتاژ يا جريان كه مي تواند ناشي از صاعقه، كليدزني، اشتباه اپراتور، الكتريسيته ساكن و غيره باشد، علاوه بر آثار و تبعات شناخته شدهاي كه دارد ميتواند موجب وقوع EMI نيز بشود.
بهطور كلي در يك دستگاه الكتريكي يا الكترونيكي، پديده ها يا تجهيزات صنعتي زير ميتوانند موجب بروز EMI شوند.
تجهيزات ارتباطي راديويي تلويزيوني
تجهيزات پزشكي و داده پردازي
لوازم خانگي و كليدهاي فشارقوي
صاعقه
بارهاي الكترواستاتيك
مدارات مخابراتي
تجهيزات راه آهن و كورههاي قوسي
خطوط توزيع برق
با انجام طراحيهاي پيشرفتهي ارتينگ و گراندينگ در ساختمانهاي اداري، صنعتي و حتي مسكوني و استفاده از گراندينگ سيگنال يا ارتينگ Quiet يا تميز ميتوان تا حد قابل توجهي اثرات سوء EMI را در تجهيزات حساس از بين برد.
از بين 8 پديدهي توليد كنندهي تداخل ميدان الكترو مغناطيسي (EMI) كه در شكل بالا اشاره گرديد، صاعقه ميتواند مهمترين و مخربترين آنها باشد كه به اين خاطر علاوه بر طراحي گراندينگ آرام، تجهيزات حفاظت ثانويه (Secondary Arresters) يا برقگيرهاي ثانويه نيز در صنعت جاافتاده و توليدكنندگان آمريكايي، اروپايي و ژاپني به طراحي و ارائه اين برقگيرهاي ثانويه، جهت نصب در پانل هاي توزيع برق و روي خط تغذيهي برق يا ديتاي دستگاهها، از حدود 3 دههي پيش اقدام نمودهاند.
كاربرد اصلي برقگيرهاي ثانويه
1- برقگير ثانويه جهت حفاظت تجهيزات الكتريكي و الكترونيكي و منابع تغذيهي فشار ضعيف تا ولتاژ 1000 ولت
Surge arresters for power supply systems and equipment up to 1000 V
2- برقگير ثانويه جهت سيستمها و تجهيزات تبادل اطلاعات
Surge arresters for information technology systems and equipment
بهعنوان مثال در يك ساختمان مسكوني علاوه بر نصب برقگير ثانويهي الكتريكي برسرراه فاز و نول و ارت، برقگير ثانويهي مخابراتي يا data جهت تمامي خطوط تلفن ورودي به ساختمان، مودم كامپيوتر، كابل تلويزيون در سيستم هاي تلويزيون كابلي و غيره نيز نصب ميگردد. (شكل 1)
برقگيرهاي ثانويهي الكتريكي و مخابراتي از لحاظ ظاهري ميتوانند مانند فيوزهاي مينياتوري يا رلهها ساخته شده و در داخل پانلهاي برق و يا حتي بهصورت روكار در ساختمان نصب گردند يا حتي بهصورت آماده، داخل پريزهاي تغذيهي برق يا تلفن مونتاژ شوند بهطوريكه اگر دوشاخهي تلفن را به پريز محتوي برقگير ثانويهي محافظ نصب كنيم، حفاظت الكتريكي و داده هاي مطلوب حاصل خواهد شد.(شكل2)
برقگيرهاي ثانويه، داراي سطوح حفاظتي و ويژگيهاي متنوعي هستند كه بسته به كاربرد و نوع دستگاههاي مورد حفاظت طراحي و نصب مي گردند.
ولتاژ ايمپالس اين برقگيرها (Maximum impulse withstand voltage)، در سيستم هاي فشار ضعيف زير 1000 ولت در 4 محدودهي 5/1 كيلوولت، 5/2 كيلوولت ، 4 كيلوولت و 6 كيلوولت و در انواع تكفاز و سه فاز تقسيم مي شوند و كلاس حفاظتي اينها از كلاس I تا III قابل تغييراست كه اين نيز توسط طراحي و از روي مشخصات فني سازندهي اين تجهيزات تعيين مي گردد.
علاوه بر كلاس حفاظتي و ولتاژ ايمپالس، به ساير مشخصات مهم اين برقگيرها از جمله جريان تخليهي ماكزيمم(Max. Discharge current)، پاسخ زماني نوعي فيوز پشتيبان و درجه حرارت عملكرد آنها اشاره نمود كه در هر كاربردي مي تواند طراحي و انتخاب شود.
پارامترهاي مهم برقگيرهاي ثانويهي داده (data) نيز بعضاً مشابه برقگيرهاي ثانويهي تغذيه هستند با اين تفاوت كه مثلاً ولتاژ عملكرد اين برقگيرهاي ثانويه، 48،24،12،6 و 110 ولت است و جريان تخليهي ماكزيمم آنها نيز به مراتب كمتر است.
از ويژگيهاي متمايز برقگيرهاي ثانويهي داده، ميتوان به نرخ داده (data rate) برحسب MBit/S و نيز ظرفيت پارازيتي (Parasitic capacitance) آنها برحسب nf اشاره نمود
به نقل از "برقگيرهاي حفاظت ثانويه " - شركت ولكانيك